312 жніўня Алесю Фамічу споўнілася б 70 гадоў.
Аб’ехаў усе вёскі Івацэвіцкага раёну і напісаў іх гісторыю
Алесь Зайка шмат працаваў у архівах, дзе сабраў звесткі пра гісторыю навакольных вёсак. Апроч таго, на матацыкле ён пабываў у кожнай вёсачцы і гутарыў са сталымі людзьмі. У 2012 годзе краязнаўца выдаў кнігу “Населеныя пункты Івацэвіччыны”.
З ініцыятывы Алеся Зайкі ў многіх вёсках Івацэвіцкага раёну райвыканкам усталяваў валуны з памятнымі шыльдамі аб першым упамінанні ў гістарычных крыніцах населенага пункту. Стаіць такі валун і ў саміх Івацэвічах каля пошты.
Менавіта да аўтарытэтнага меркавання Алеся Зайкі прыслухоўваліся кіраўнікі райвыканкаму, калі вырашалася пытанне аб наданні назваў новым вуліцам Івацэвічаў. Дзякуючы парадам нашага краязнаўцы ў Івацэвічах з’явіліся вуліцы імя Кастуся Каліноўскага, Міхала Агінскага, Іллінічаў, ды іншыя.
Не толькі чыноўнікі, але і навукоўцы прыслухоўваліся да меркавання Алеся Зайкі. Калі ў 2009 годзе вучоныя Брэсцкага універсітэту рыхтавалі кнігу “Івацэвіцкі раён. Гарады і раёны Берасцейшчыны”, то значную частку гэтага выдання склалі працы Алеся Зайкі.
Навучыў правільна казаць “Марачоўшчына”
Шмат Алесь Зайка зрабіў і для радзімы Тадэвуша Касцюшкі. Менавіта ён абгрунтавана давёў, што правільна называць урочышча, дзе стаіць дом -музей Касцюшкі Марачоўшчынай, а не Мерачоўшчынай, як памылкова на польскі манер напісана ў многіх энцыклапедыях.
Алесь Зайка вельмі любіў Косаўшчыну. Плёнам гэтай любові сталі яго кнігі “Дыялектны слоўнік Косаўшчыны” (2011), “Фразеалагічны слоўнік Косаўшчыны” (2013), “Прыказкі і прымаўкі, жарты і каламбуры, прыгаворкі і языкаломкі, вясельныя прымаўкі пры дзяльбе каравая, вітанні і зычэнні, ветлівыя і ласкавыя выразы, засцярогі і прысяганні, праклёны і адкляцці, жартоўныя праклёны і дражнілкі-кепікі, зневажанні і параўнанні, прыкметы народнага календара з Косаўшчыны” (2015).
Алесь Фаміч быў сябрам Саюзу беларускіх пісьменнікаў. За сваю першую кнігу прозы “Дым з коміна” (2011 ) ён атрымаў Берасцейскую мядовую літаратурную прэмію. У 2015 годзе выдаў кнігу кароткай прозы “Чысты чацвер” (2015).
Вялікая страта для нашага краю
Да апошніх дзён Алесь Фаміч працаваў над сваімі кнігамі. Хутка павінна выйсці яго чарговая праца “Мікратапаніміка Івацэвіччыны”, якую аўтар ужо не пабачыць…
Пра адыход у вечнае жыццё Алеся Зайкі з сумам выказаліся ў сваіх сетках выбітныя літаратары.
Івацэвіцкі пісьменнік, журналіст Валер Гапееў даўно сябраваў з Алесем Фамічом:
“Чалавек, які не толькі сам любіў сваё, але вучыў іншых любіць. І навучыў мяне любіць сваё. Чалавек, любоў якога матэрыялізавалася ў некалькі краязнаўчых і этнаграфічных кніг. Мабыць, ніводзін раён не мае столькі, колькі наш. Чалавек, які на сваім “Мінскім” аб’ехаў увесь раён мо тройчы, зазірнуў у кожную вёсачку, пагутарыў з жыхарамі, збіраючы адно з галоўных нашых багаццяў – моўнае. У жніўні яму было б толькі 70. Мы планавалі зрабіць… добры і светлы вечар. А жыццё шле нас заўтра на хаўтуры.
———-
Здымак гэтага году. Алесь Фаміч дорыць мне загавораную манету – на грошы. “От пабачыш!” – казаў ён мне і ўсім. – Яе старыя, вельмі моцныя людзі загаворвалі”. Адмаўляць у слушнасці ягоных слоў не выпадае – праз колькі месяцаў я атрымаю прэмію Цёткі. Дзякуй, Алесь Фаміч. І бывай…” – выказаўся Валер Гапееў.
З сумам кажа беларускі літаратар Міхась Скобла:
“Адышоў у гаспадарства вечнае Алесь Зайка – краязнавец, пісьменьнік, зьбіральнік моўных скарбаў Заходняй Беларусі. Нават позьняй восеньню яго можна было сустрэць на дарогах Берасьцейшчыны – на сваім старэнькім “Мінску” ён, не зважаючы на холад, ехаў ад вёскі да вёскі, ад хутара да хутара, слухаў людзей, рабіў нататкі, якія потым сталі “Дыялектным слоўнікам Косаўшчыны” (2011), “Фразеалагічным слоўнікам Косаўшчыны” (2014), кнігай “Прымаўкі і прыказкі Косаўшчыны” (2015). На прэзентацыі апошняй у Купалаўскім музеі Алесь Фаміч захоплена расказваў пра сваю новую працу “Мікратапаніміка Івацэвіччыны”. Праз які месяц яна выйдзе ў выдавецтве “Тэхналогія”, ды аўтар ужо не парадуецца…”
