«Не будзе здзіўлення, калі беларускую мову таксама прызнанаюць экстрэмісцкай»

Беларуская рада культуры паведаміла пра зачысткі ў школьных бібліятэках: з паліц знікнуць Алексіевіч, Акудовіч, Разанаў, Бахарэвіч, Марціновіч, Арлоў і яшчэ 27 пісьменнікаў. Усе літаратары — чальцы ліквідаванага ўладамі Саюза беларускіх пісьменнікаў.

Пазней Мінадукацыі абвергла інфармацыю пра тое, што з школьных бібліятэк прыбяруць кнігі названых аўтараў. Так, прэс-сакратарка міністэрства Людміла Высоцкая сказала, што не пацвярджае гэтыя чуткі.

Сяргей Будкін адзначае, што тое, што адбываецца цяпер, пачалося з сярэдзіны 90-х.

— І раней была негалосная забарона большай часткі пісьменнікаў з гэтага спісу. Яны не маглі трапіць на дзяржаўнае тэлебачанне, радыё, у медыі, таму што трактаваліся ўладамі як ворагі.

Адзінае, што цяпер можна казаць аб’ектыўна, што тыя, хто ўзурпавалі ўладу ў Беларусі, лічаць беларускую культуру варожай проста спрэс, цалкам, і не будзе здзіўлення, калі беларуская мова будзе таксама прызнаная экстрэмісцкай.

Таму што відавочна, гэта людзі, якія не належаць да Беларусі і зацікаўленыя ў тым, каб Беларусь згубіла сваю самастойнасць, незалежнасць і стала часткай Расіі.

—  Як вы думаеце, ці паўплывае зачыстка школьных бібліятэк на папулярнасць гэтых пісьменнікаў у краіне?

— Тое, што пад забаронай, выклікае яшчэ большы інтарэс, пагэтаму мяркую, што і «Сабакі Еўропы» (раман Альгерда Бахарэвіча, прызнаны ўладамі «экстрэмісцкім») можна перадаваць, як у 70-я гады Салжаніцына, раздрукоўваць і чытаць з ліхтаром пад коўдрай.

Гэта адсылка да тых савецкіх часоў, калі ўся жывая літаратура была пад забаронай. І відавочна, гэта зробіць імя актыўным пісьменнікам у іншым свеце.

Немагчыма ўявіць пад забаронай лаўрэатку Нобелеўскай прэміі Святлану Алексіевіч у нармальнай еўрапейскай краіне. Мяркую, што гэта будзе выклікаць дадатковы інтарэс: а што ж такога афіцыйна забараняюць, не хаваючыся, ў роднай для пісьменніка краіне?

Акрамя таго, пад раздачу патрапілі пісьменнікі, якія не выказвалі жорсткую пазіцыю, якія спрабавалі супрацоўнічаць і нешта рабіць на сваёй дзялянцы.  Маю на ўвазе і Дранько-Майсюка, і Алену Брава, і Людмілу Рублеўскую з СБ. Гэта таксама сведчыць пра тое, што ніхто глыбока не разбіраўся.

 Калі нават прозвішча Хадановіча напісалі як Хадасевіч, ясна, што гэтыя прозвішчы пісьменнікаў для людзей, якія прымалі рашэнні, абсалютна чужыя. Для мяне відавочна, што ніхто з іх не чытаў тое, што забараняюць.

— Паралельна прыйшла навіна, што ва Ўкраіне прапануюць забараніць увоз і продаж кніг з Расіі і Беларусі. У Вярхоўнай радзе зарэгістравалі законапраект, мэта якога — перакрыць уплыў «русского мира» на ўкраінскі кніжны рынак. Паведамляецца, што ініцыятыву падтрымалі больш за 50 народных дэпутатаў, і забарона імпарту не будзе тычыцца класікаў. Як вы ўвогуле гэта расцэньваеце?

— У прынцыпе ўсё гэта, канешне, сумна і сведчыць пра тое, што нікто не хоча разбірацца з тым, што забараняецца, і няма разумення з украінскага боку ад часткі людзей, у тым ліку якія будуць прымаць рашэнне, што адбываецца з Беларуссю, у якім яна стане.

Няма разумення, што краіна акупаваная і няма вось гэтага зразумелага для нас падзелу – то бок ёсць беларусы і ёсць рэжым. На жаль, гэта даводзіцца тлумачыць на пальцах проста на ўзроўні алфавіту тым людзям, якія не заўважалі Беларусь пад бокам, не звярталі ніякай увагі.

На шчасце, ва Ўкраіне ёсць людзі, якія падтрымліваюць нашую кампанію BelarusWithUkraine і разумеюць, што Васіль Быкаў, напрыклад, нічым не правініўся перад украінскім народам. 

Зараз мы ўшчыльную спрабуем адстаяць беларускіх пісьменнікаў у школьнай праграме па замежнай літаратуры, і ёсць спадзевы, што іх пакінуць. Гэта доўгая інфармацыйная тлумачальная праца.

Спадзяюся, што ніхто не будзе руйнаваць гэты хісткі масток, які звязвае беларусаў з украінцамі. Гэты мост можа трымацца менавіта на культуры, на асобах, якія шмат зрабілі для Ўкраіны, на нашых агульных героях і паралелях.

Веру, што гарачыя эмацыйныя ідэі забараніць беларускую літаратуру не ўвасобяцца ў жыццё.